Dlaczego tak wyjątkowy? cz.2

Żeby zobrazować wartość Lasu Miejskiego jako wartościowego elementu przyrody Mazur wymagającego ochrony rezerwatowej, potrzebne są niestety suche zestawienia i odniesienie się do różnych form ochrony lasów oraz porównania z innymi obszarami.

Las Miejski z Puszczą Borecką łączą ścisłe podobieństwa które świadczą o podobnej przeszłości. Najważniejszym z nich jest ukształtowanie terenu które jest bardzo zróżnicowane i istotne dla roślin zwłaszcza pod względem wilgotnościowym. 
Przekłada się to na ilość zbiorowisk roślinnych które występują w obu lasach.
Dla przykładu las świeży którego odpowiednikiem fitosocjologicznym jest zwykle grąd subkontynentalny (dęby, świerki, graby, kruszyna) to niemal 43% lasów Nadleśnictwa Borki.

W Lesie Miejskim las świeży to ponad 69% udziału. Na drugim miejscu w Puszczy Boreckiej jest las mieszany świeży i znów widać że w Lesie Miejskim las mieszany świeży ma taką samą pozycję.
Większość pozostałych typów siedliskowych to znikome kilkuprocentowe udziały i tylko bór mieszany świeży ze względu na duży udział sosny różni Puszczę Borecką od Lasu Miejskiego.

Cała plejada zbiorowisk występujących na wilgotnym lub bagiennym podłożu stanowią o istocie wartości tak Puszczy Boreckiej jak i Lasu Miejskiego.

Jakie drzewa rosną w lesie miejskim i Puszczy? Świerk, dąb, olcha i brzoza. I dla Puszczy oczywiście jeszcze sosna co do której można mieć tylko wątpliwości o jej naturalne pochodzenie.
Jak można inaczej zobrazować to czym różnią się Puszcza Borecka i Las Miejski od pozostałych lasów. Najważniejszą rolę odgrywa polodowcowe ukształtowanie terenu.

Zróżnicowanie płatów zbiorowisk leśnych przeciętnego boru sosnowego na Mazurach oraz Lasu Miejskiego i Puszczy Boreckiej

Można też porównać Las Miejski z innym, znajdującym się obok Olsztyna. Pod względem jakości zbiorowisk leśnych i bioróżnorodności nasz wypada jednak o niebo lepiej nie wspominając już o fakcie że geneza większości zbiorowisk leśnych olsztyńskiego lasu ma swoje korzenie w zalesianiu i przebudowie naturalnych drzewostanów w bory sosnowe. Tak więc pod tym względem  Las Miejski broni się ciągłością trwania zbiorowisk leśnych trwającą od zakończenia ostatniej epoki lodowcowej.

Zestawiając obok siebie liczne formy ochrony przyrody Lasu Miejskiego łatwo można dojść do wniosku iż sam w sobie jest wyjątkowy i w toku dziejów wiele razy zauważano jego wartość.
Przykładem są tutaj lasy ochronne które są formą ochrony lasu stworzoną w celu zachowania ciągłości jego trwania. Cały Las Miejski jest zakwalifikowany do grupy lasów ochronnych stanowiących ceny fragment rodzimej przyrody. W lasach tych nie powinno się sadzić drzew lecz po wycince pozostawić dany teren do odnowienia naturalnego. Natomiast dla lasów ochronnych wodochronnych które również występują w Lesie, nie można prowadzić melioracji mających na celu wysuszenie torfowisk lub regulacji przebiegu cieków wodnych oraz konserwacji rowów melioracyjnych.

Następną formą ochrony stosowaną w lesie miejskim i zarazem świadczącą o rzeczowym podejściu do jego ochrony są tzw. HCVF czyli Lasy o szczególnych walorach przyrodniczych. Międzynarodowa organizacja Forest Stewardship Council która zrzesza organizacje mające wpływ na lasy całego świata zarówno pod względem czysto ekonomicznym, społecznym jak i przyrodniczym ma znaczenie dla ochrony Lasu Miejskiego na równi z Puszczą Amazońską i syberyjską Tajgą.
Las Miejski według kwalifikacji FSC to prawie w całości lasy rzadkie i zagrożone w skali Europy (HCVF 3.2). Występują tutaj też ekosystemy skrajnie rzadkie i ginące które 
w Europie ustępują i ich przyszłość na kontynencie jest bardzo niepewna (HCVF 3.1)

Co ciekawe, te drugie mają wiele wspólnego z siedliskami Natura 2000 które pod względem zagrożenia wyginięciem w Europie pokrywają się w 100%.
Natura 2000 jako europejska sieć ochrony przyrody skupia się na zwartych zamkniętych terytorialnie obszarach. To że pewne siedliska występują poza tymi obszarami i zostały opisane, jest kolejnym wymogiem tworzenia Sieci.
Większość siedlisk Lasu Miejskiego to siedliska priorytetowe Natura 2000.
Gospodarowanie na nich ma na celu ograniczenie działań gospodarki leśnej do pozyskania surowca
i interwencyjnych form ochrony lasu w przypadku klęsk żywiołowych czy gradacji.
Siedlisk tych nie można przebudowywać, przekształcać chyba że w celu wzmocnienia trwałości samego siedliska i jego odporności.
Żeby zakwalifikować las do kategorii priorytetowych siedlisk musi on wykazywać się dużym stopniem naturalności. Siedliska Natura 2000 w Lesie Miejskim spełniają ten warunek.

Rezerwat to kolejna bardzo istotna forma ochrony mająca na celu zapewnienie przetrwania przyrody.
W rezerwatach leśnych odstępuje się od gospodarki leśnej na rzecz samostanowienia przyrody i jedynie prowadzi się interwencyjne formy ochrony lasu w przypadku naturalnie występujących zjawisk jak gradacje czy wiatrowały na skalę klęski żywiołowej. Rezerwatowa ochrona przyrody pozwala na ukształtowanie się zbiorowisk leśnych będących dotychczas w stanie zbliżonym do naturalnego. Pozwala to na przywrócenie pełnej samoregulacji lasu bez udziału czynnika ludzkiego. Las pozostawiony sam sobie odbudowuje swój potencjał bioróżnorodności i stwarza warunki do powrotu gatunków wypartych zmianami jakie wprowadziła gospodarka leśna oraz stwarza na nowo możliwość powrotu gatunków prawnie chronionych.

Tak więc czy należy utworzyć rezerwat w Lesie Miejskim. Samo pytanie budzi wiele wątpliwości. Niewątpliwie powstanie rezerwatu czy to na obszarze całego Lasu Miejskiego czy tylko części będzie miało zbawienny wpływ na jego przetrwanie i mnogość występującego w nim życia. Piętno jakie odcisnął na nim człowiek sprawiło że nie ma on wiele wspólnego z lasami pierwotnymi, bliżej jemu do lasów naturalnych będących pod silną presją gospodarki leśnej.

Zestawienie wszystkich form ochrony jakie na jego terenie obowiązują nie zapobiega granicom jakie stawia na nim gospodarka leśna i presja zwiedzających ludzi. Ustanowienie wieku rębności dla każdego z gatunku drzewa, powoduje że wiek drzew nigdy nie powróci do właściwego stanu. Prowadzenie cięć sanitarnych, trzebieży, rębni czy odnowień pomimo że czasem przypominają zjawiska naturalne, powstrzymują las przed powrotem do stanu naturalnego. Ingerencja ta zawsze przeciwdziała lub kształtuje w pewnym stopniu kierunek w jakim las rozwijałby się bez ingerencji człowieka.
Pozostawienie Lasu Miejskiego lub wybranych jego części do samoregulacji jest znakomitą okazją do obserwacji naukowej zmienności środowiska leśnego. Udostępnienie pewnych części dla ogółu społeczeństwa pozwoli na korzystanie z walorów krajobrazowych i prowadzenie edukacji ekologicznej przez szkoły.
Las Miejski należy przede wszystkim jednak zbadać pod kątem występowania rzadkich gatunków porostów, chrząszczy, roślinności runa. Przykład niepozornego Rezerwatu Sztynort pokazuje jak niewiele może świadczyć o wyjątkowości danego miejsca. Źródła finansowania badań są stosunkowo łatwo dostępne ze źródeł WFOŚ w Olsztynie, NFOŚ w Warszawie oraz innych. Współpraca z UWM w Olsztynie może przynieść tutaj wsparcie specjalistów z dziedzin mykologii, fitosocjologii i entomologii. Ekspertyzy wykonywane przez firmy prywatne również mogą przynieść miarodajną podstawę do wnioskowania
o utworzenie rezerwatu.

Sama obecność rzadkich, ginących w skali Europy zbiorowisk leśnych, żywe świadectwo dawnej obecności  na Mazurach pierwotnej puszczy, jakim jest Las Miejski, cała ta niespotykana różnorodność form jakie wykreowała przyroda, skupiona na jednym kawałku lasu o powierzchni 300ha nie wystarczy do przekonania ludzi o jego wartości na tyle by zgodzić się na powstanie rezerwatu.
Nie jesteśmy niestety jednym z krajów skandynawskich gdzie ekologia stoi na piedestale. Dominuje ksenofobia która utrwaliła się w wyniku interwencyjnych form ochrony przyrody prowadzonych przez organizacje ekologiczne. Dla nas liczy się przede wszystkim to czy będziemy mogli wykorzystać przyrodę
w stopniu takim jak dotychczas. Ograniczenia rezerwatu ścisłego są oczywiste. Są jednak możliwości godzenia potrzeb człowieka i ochrony przyrody.