Półnaturalna hodowla lasu- przyszłość polskiego leśnictwa

Dzisiejszy wpis będzie zestawieniem wybranych fragmentów artykułu z Trybuny Leśnika (10/2011).
W artykule tym zrelacjonowano przebieg spotkania które odbyło się w Sękocinie a dotyczyło idei Półnaturalnej hodowli lasu. Temat który wydaje się aktualny w dobie ekologizacji gospodarki leśnej, standaryzacji z wymogami jakie stawia sieć Natura 2000 oraz obecności obszarów przyrodniczo cennych do jakich niewątpliwie zalicza się między innymi Las Miejski.

We wrześniu br. w Sękocienie Starym odbyło się seminarium naukowe pt. "Półnaturalna przeszłość, teraźniejszość i przyszłość" zorganizowane przez Instytut Badawzy Leśnictwa i Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych. Gośćmi byli przedstawiciele GDLP i regionalnych dyrekcji LP, BULiGL, leśnicy- praktycy oraz reprezentanci placówek naukowych z całego kraju. W seminarium uczestniczyło120 osób.

Spotkanie było podsumowaniem osiągnięć w dziedzinie badań z zakresu półnaturalnej hodowli lasu, w aspekcie globalnych zmian klimatu. Jednocześnie dokonano przewartościowania funkcji lasu, a także kierunków ograniczania zabiegów hodowlanych w niektórych kompleksach leśnych. Jak wykazują wyniki badań naukowych prowadzonych od kilkudziesięciu lat w Puszczy Białowieskiej, czasem przyroda pozostawiona bez ingerencji człowieka może prowadzić do zubożenia różnorodności biologicznej. Jednocześnie drzewostany wielogatunkowe i różnowiekowe w tych warunkach mogą przekształcać się w toku naturalnych procesów w drzewostany z dominacją grabu.

Wszyscy zebrani wykazali duże zainteresowanie problematyką seminarium, gdyż pozostaje ona w ścisłym związku z końcowymi pracami nad nowelizacją "Zasad hodowli lasu". Stąd też w uznaniu wagi problemu zaplanowane jest wydanie drukiem materiałów poseminaryjnych.

Profesor Eugeniusz Barnadzki w swym wystąpieniu podkreślił, że "już 250 lat trwa spór o to, jak ma być kształtowany i zagospodarowany las". Jako współtwórca i zwolennik półnaturalnej hodowli lasu zwrócił uwagę na to, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu w Polsce dominował tzw. model surowcowy lasu.

Aktualnie od kilkunastu lat powszechniej stosowany jest tzw. model wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Trudno jest w obecnych czasach rozdzielić funkcje lasów, zwłaszcza że zainteresowanie społeczeństwa tym ważnym elementem przyrodniczym w Polsce wzrasta z roku na rok. W półnaturalnej hodowli lasu działania są oparte na trzech podstawowych zasadach: 

* pełnego wykorzystania naturalnych procesów zachodzących w ekosystemie leśnym, 
* zmniejszania ryzyka hodowlanego
* rozpraszania ryzyka hodowlanego

O zastosowaniu półnaturalnej hodowli lasu w praktyce mówił dyrektor generalny Lasów Państwowych
dr inż. Marian Pigan. Podkreślił on, że miarą podejścia do hodowli lasu może być pozostawiona ilość martwego drewna, która w latach 90.XIX wieku wynosiła 2 m³/ha a obecnie wielkość ta wzrosła do 5,6 m³/ha.

Jak stwierdził w swej prezentacji dyrektor RDLP w Warszawie Wojciech Fonder, sieć obszarów Natura 2000 jest obecnie najpoważniejszym wyzwaniem dla leśnictwa.

-Trwale zrównoważona gospodarka leśna- mówił dyrektor Fonder- nie stanowi zagrożenia dla celów ochrony przyrody, nie pogarsza stanu siedlisk, zwiększa trwałość i różnorodność biologiczną. Najbliższa przyszłość przyniesie dominację celów ochrony przyrody nad celami gospodarczymi. "Nowe leśnictwo" musi określić swoją przyszłą rolę i zasady funkcjonowania- z wiodącą rolą ochrony przyrody oraz systemem ograniczeń i zakazów dla pewnych działań gospodarczych.W naszych warunkach, tworzenie leśnictwa "zgodnego z naturą" jest najlepszym rozwiązaniem, ciągle aktualnym zadaniem nie tracącym znaczenia. Gospodarka leśna, hodowla lasu oparta na naturalnych wzorcach i uznająca za swój główny cel zachowanie trwałości lasu i ochronę istniejących zasobów jest teraźniejszością i nieuniknioną przyszłością.

Prof. dr hab. Tadeusz Andrzejczyk z Wydziału Leśnego SGGW zwrócił uwagę, że "w hodowli lasu istnieją duże możliwości stosowania rozwiązań racjonalistycznych uwzględniających automatyzm przyrody, które pozwalają godzić cele produkcyjne i przyrodnicze". Głównym ograniczeniem w ich stosowaniu jest , według profesora "formalizm biurokratyczno- kontrolny".

Wyniki badań prowadzonych przez dr. inż. Rafała Palucha z Europejskiego Centrum Lasów Naturalnych
w Białowieży "wskazują, że przebudowa drzewostanów przejściowych w Puszczy Białowieskiej w pewnej mierze już się dokonała wspólnym wysiłkiem przyrody i podejmowanych działań hodowlanych.

Natomiast działania hodowlano- ochronne powinny mieć zwykle charakter trzebieży przekształceniowej. Wyniki badań sugerują duże możliwości, celowość i potrzebę szerszego wykorzystania procesów sukcesyjnych w praktyce leśnej.

"W naszych warunkach, tworzenie leśnictwa "zgodnego z naturą", jest wciąż najlepszym rozwiązaniem i nieuniknioną przyszłością- uważa dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowyh w Warszawie Wojciech Fonder.  

Odnowienia naturalne lasu w latach 1990- 2008